W zależności od rodzaju i umiejscowienia nowotworu objawy mogą być bardzo różne, np. Ślady krwi w stolcu, utrata masy ciała, uporczywy kaszel, powiększenie obwodu brzucha, biegunki, zaparcia, wyczuwalny (albo widoczny) guzek w skórze, pod skórą, w piersi, na szyi itd. Większość tych objawów może występować także w przebiegu chorób nienowotworowych, samo występowanie danego objawu nie może być więc podstawą do rozpoznania nowotworu – konieczne jest przeprowadzenie dalszej diagnostyki. Ich rola w rozpoznawaniu chorób nowotworowych jest jednak nieporównywalnie mniejsza niż badań omówionych powyżej.
Treści zawarte w Serwisie mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a lekarzem. Serwis ma charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny i w żadnym wypadku nie zastępuje konsultacji medycznej. Scyntygrafia to badanie, w którym ocenia się niefizjologiczne gromadzenie w organizmie radioaktywnego izotopu. Za pomocą scyntygrafii rejestruje się radioaktywność w poszczególnych narządach i uzyskuje obraz miejsc o wzmożonej aktywności („gorących”) oraz miejsc braku aktywności („zimnych”). Czasem, gdy konieczna jest ocena jedynie końcowego odcinka jelita grubego (odbytnicy), nie trzeba stosować długiego kolonoskopu – wykorzystuje się wówczas krótki (20–30 cm) rektoskop. Leczenie operacyjne stosuje się także w przypadku wznowy ogniska przerzutowego.
Ma on zastosowanie szczególnie w przypadku zmian osteosklerotycznych w przebiegu raka gruczołu krokowego. W każdy przypadku stwierdzenia przerzutów do kości obowiązuje rozważenie zastosowania chemioterapii stosownie do typu guza pierwotnego oraz stanu ogólnego chorego. Przerzuty do kości często powodują złamania patologiczne, które jeszcze w niedalekiej przeszłości wymagały leżenia w łóżku. Powodowało to częste występowanie odleżyn, dolegliwości bólowych, zapalenia płuc. Chorzy ci szybko umierali wśród cierpień z powodu dolegliwości bólowych i dyskomfortu wynikającego z unieruchomienia w opatrunku gipsowym.
W wyjątkowych sytuacjach istnieje potrzeba wykonania mammografii u mężczyzn. W przypadku przerzutów raka do mózgu nowotworów chemiowrażliwych (np. drobnokomórkowy rak płuca, rak piersi, nowotwory zarodkowe, ciążowa choroba trofoblastyczna) możliwe jest zastosowanie chemioterapii, która może być alternatywą dla radioterapii. Naciek nowotworowy sprawia, że miejsce w którym poprzednio były zdrowe komórki, staje się niesprawne i przestaje spełniać swoje funkcje. Na początku taka dysfunkcja jest niezauważalna dla pacjenta, ale z czasem, gdy komórek nowotworowych przybywa, to coraz większe fragmenty narządu zostają wyłączone z normalnej pracy i pojawiają się nowe objawy choroby nowotworowej.
Oczywiście jeśli wyniki badań obrazowych oraz wyniki badania lekarskiego są uspokajające, to ujemny wynik badania cytologicznego stanowi potwierdzenie, że najprawdopodobniej nie ma podstaw do niepokoju. Jeśli jednak wyniki wszystkich badań nie są zgodne, to brak podejrzanych komórek w biopsji nie może stanowić uzasadnienia dla zakończenia diagnostyki (trzeba powtórzyć biopsję cienkoigłową albo wykonać innych rodzaj biopsji). Zwiększone stężenie CEA (antygenu rakowo-płodowego) wskazuje na przerzuty raka jelita grubego. W przypadku badań radiologicznych należy ocenić procent zniszczenia tkanki beleczkowatej. Czulszym badaniem jest scyntygrafia, w której 15% zmienionej tkanki beleczkowatej przemawia za zmianami przerzutowymi.
Przerzuty do wątroby – rokowanie
Zazwyczaj podaje się dawkę 30 Gy we frakcjach po 3 Gy lub u chorych w upośledzonym stanie ogólnym i z gorszym rokowaniem – 20 Gy we frakcjach po 4 Gy. W tym ostatnim przypadku, gdy uzyska się poprawę lub stabilizację, możliwe jest powtórzenie napromieniania po upływie 3-4 tygodni. Węzły działają jak filtry w stosunku do gromadzących się w nich bakterii oraz komórek nowotworowych, które mogą przemieszczać się w obrębie układu chłonnego. Osocze zawarte w krążącej w organizmie krwi zostaje przefiltrowane przez ściany naczyń krwionośnych i dostaje się do przestrzeni międzykomórkowej i samych komórek, dostarczając im składników odżywczych i tlenu. Z kolei komórki pozbywają się produktów przemiany materii i dwutlenku węgla.
- Lekarz otrzymujący ujemny wynik badania cytologicznego nie traktuje go jako dowodu, że na pewno nic się nie dzieje.
- Pomocne w tym przypadku może być badanie izotopowe (99Tc), TK (szczególnie przerzuty do kręgosłupa), NMR lub densytometria.
- Endoskopy umożliwiają pobranie materiału do badania histopatologicznego, dzięki czemu nie tylko można zobaczyć guz, ale także pobrać jego fragment do badania mikroskopowego (tej drugiej możliwości pozbawiona jest wspomniana wyżej kolonoskopia wirtualna).
Wadą tomografii komputerowej jest to, że osobę badaną poddaje się działaniu promieniowania, często w dużych dawkach. Jeśli jednak badanie nie jest powtarzane bardzo często, nie zagraża zdrowiu. Serwis welbi.pl ma charakter edukacyjny, nie stanowi i nie zastępuje porady lekarskiej. Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby informacje w nim zawarte były poprawne merytorycznie, jednakże decyzja dotycząca leczenia należy do lekarza. Najczęściej stosowaną metodą zachowawczego leczenia przerzutów do mózgu jest frakcjonowana radioterapia.
W badaniach autopsyjnych (czyli podczas sekcji zwłok) częstość występowania przerzutów w wątrobie u osób zmarłych na raka wynosi 40%. Napromienianie całego mózgu po leczeniu chirurgicznym zmian przerzutowych nieznacznie wydłuża czas do progresji, ale nie wpływa na czas przeżycia i nie jest postępowaniem rutynowym. W sytuacji gdy nowotwór cechuje się szybką dynamiką, a okres od pierwotnego leczenia jest krótki (kilka miesięcy), należy rozważyć paliatywne napromienianie całego mózgu. Bronchoskop (endoskop do badania tchawicy i oskrzeli) działa na tej samej zasadzie, co opisany poprzednio kolonoskop.
Osteoliza – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Nowotworem dającym najczęściej przerzuty do wątroby jest rak jelita grubego. Przerzuty niektórych nowotworów mają charakterystyczne miejsca predylekcyjne, np. Rak płuca daje dość często przerzuty do mózgu (co zdarza się znacznie rzadziej w przypadku innych nowotworów). Wątroba, płuca i kości są częstym siedliskiem przerzutów różnego pochodzenia, ale już serce, skóra, tarczyca czy mózg – rzadkim. W śledzionie, mięśniach poprzecznie prążkowanych, piersiach oraz ścianach macicy – przerzuty nowotworowe nie występują prawie nigdy.
Badanie rezonansem magnetycznym (zawsze z dożylnym podaniem środka kontrastowego) poprawia uwidocznienie drobnych ognisk przerzutowych (również tych niewidocznych w badaniu tomografem). Stwierdzono, iż jedynie 1% komórek nowotworowych krążących we krwi zachowuje żywotność i daje wtórne ognisko nowotworu (przerzuty raka). Jej także przypisuje się zjawisko „uśpienia” komórek nowotworowych, które po kilku latach od zakończenia leczenia „budzą się”, rozrastają i dają o sobie znać właśnie w postaci przerzutów nowotworowych. Być może taki rozrost następuje po osłabieniu obrony immunologicznej np.
Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii
Jednym z najważniejszych badań wykorzystywanych w rozpoznawaniu raka piersi jest mammografia. Polega ona na prześwietleniu gruczołu piersiowego w dwóch projekcjach. Badanie wykonuje się profilaktycznie (u kobiet niezgłaszających żadnych objawów) od 50. Roku życia (w przypadku obciążeń genetycznych lub w innych specjalnych okolicznościach od 30. lub 40. roku życia), a także diagnostycznie, czyli u kobiet, u których wyczuwa się guzek wymagający oceny radiologicznej. Mammografię wykonuje się także jako badanie kontrolne po leczeniu raka piersi.
Badanie metodą emisyjnej tomografii pozytronowej (PET) to nowoczesna i bardzo dokładna technika obrazowania. Podobnie jak w przypadku scyntygrafii, do uzyskania obrazu konieczne jest podanie specjalnie znakowanego czynnika. Najczęściej w technice PET wykorzystuje się izotop fluoru sprzężony z glukozą (która jest dla większości komórek organizmu ludzkiego podstawową substancją metaboliczną). Po podaniu izotopu uzyskuje się obrazy regionów ciała o zwiększonej aktywności metabolicznej (czyli o większym zużyciu glukozy). Dzięki temu badaniu można zobrazować nawet bardzo małe ogniska nowotworu, ponieważ cechuje się on większym zużyciem glukozy niż prawidłowe tkanki.
Podstawą do wdrożenia badań kości są umiejscowione bóle kości, a także podwyższenie poziomu fosfatazy zasadowej i/lub kwaśnej (rak prostaty) w surowicy krwi. Pomocne są również badania markerów nowotworowych, takich jak PSA w raku prostaty i CA 15.3 w raku piersi. Do podstawowych badań należą zdjęcia radiologiczne i scyntygrafia kości. W przypadku badań radiologicznych do rozpoznania przerzutu do kości upoważnia rozpoznanie zniszczenia struktury beleczkowatej kości w 50%.
Występowanie przerzutów osteolitycznych, przebiegających z resorpcją kości może doprowadzić do wystąpienia objawów paranowotworowych, takich jak hipercalcemia. Ogniska osteolityczne mogą doprowadzić uszkodzenia kości powodującego złamanie patologiczne. Diagnostyka obrazowa za pomocą klasycznych obrazów rentgenowskich może nie wykryć zmian patologicznych w obrębie kości pomimo występowania dolegliwości bólowych. Pomocne w tym przypadku może być badanie izotopowe (99Tc), TK (szczególnie przerzuty do kręgosłupa), NMR lub densytometria.
Jeżeli w płucach stwierdza się wiele guzów, to taki obraz może odpowiadać przerzutom pochodzącym z ogniska nowotworu złośliwego znajdującego się poza płucami. Należy wówczas wykonać inne badania obrazowe, pozwalające na zlokalizowanie guza będącego źródłem przerzutów w innych częściach ciała. Wycięcie części wątroby, w której znajduje się przerzut lub przerzuty jest najskuteczniejszym sposobem leczenia.
- W ten sposób za pomocą kolonoskopu (tj. giętkiego endoskopu przystosowanego do badania jelita grubego) wprowadzonego przez odbyt można dokonać oceny wszystkich części jelita grubego aż do jego połączenia z jelitem cienkim (nawet do głębokości 180 cm!).
- Bronchoskop (endoskop do badania tchawicy i oskrzeli) działa na tej samej zasadzie, co opisany poprzednio kolonoskop.
- Tomografia komputerowa pozwala na ocenę praktycznie wszystkich części ciała.
- Gdy tego kontaktu nie ma, a rozrost odbywa się w mniejszej lub większej odległości od ogniska macierzystego, mamy do czynienia z przerzutem raka (metastasis).
Inne endoskopy używane do rozpoznawania nowotworów to laryngoskop (do oceny krtani), kolposkop (do oceny pochwy i szyjki macicy), duktoskop (do oceny przewodów mlecznych gruczołu piersiowego) i cystoskop (do oceny pęcherza moczowego). Coraz nowocześniejsze komputery połączone z dokładnymi tomografami (tzw. tomografy wielorzędowe) pozwalają na uzyskiwanie bardzo precyzyjnych obrazów narządów wewnętrznych. Kolonoskopii wirtualnej – przedstawienia „wnętrza” jelita oraz oceny jego budowy z możliwością poszukiwania polipów, uchyłków, przewężeń – bez konieczności zakładania endoskopu do światła jelita. Obecnie w badaniu USG można wykorzystać zaawansowane technologicznie narzędzia w celu dokładnej oceny trudno dostępnych narządów. Specjalne głowice USG połączone z endoskopem umożliwiają na przykład badanie przełyku.
Jak rozpoznaje się nowotwór?
W przypadku raka piersi mediana przeżycia chorych z przerzutami tylko do kości wynosi 2 lata, zaś około 10% tych chorych żyje ponad 10 lat od stwierdzenia przerzutów do kości, które często są jedyną lokalizacją przerzutów odległych. Komórki nowotworowe mogą odłączyć się od pierwotnego guza i zostać przetransportowane drogą naczyń krwionośnych, chłonnych bądź wszczepić się w okolicy guza. Dla raka jelita grubego jest to wątroba, a dla raka prostaty są to kości. Obecność zmian metastatycznych u chorego na nowotwór jest czynnikiem niepomyślnie rokującym i świadczy o znacznej rozległości procesu chorobowego. Najstarszym, ale skutecznym i nadal najczęściej stosowanym, badaniem obrazowym jest prześwietlenie promieniami rentgenowskimi (zazwyczaj klatki piersiowej).
Z tego właśnie powodu onkolodzy dokonując oceny stopnia zaawansowania nowotworu złośliwego, zawsze starają się zbadać czy komórki rakowe dotarły do węzłów chłonnych – stanowi ważny czynnik rokowniczy. To właśnie te dwie cechy – naciekanie i przerzuty raka, ostatecznie decydują o losie pacjenta onkologicznego. Jeśli na podstawie zgłaszanych objawów lekarz poweźmie podejrzenie istnienia nowotworu, skieruje chorego na dalsze badania, mające potwierdzić lub wykluczyć wstępne rozpoznanie. Na tym etapie najważniejszym narzędziem są badania obrazowe, takie jak ultrasonografia (USG), prześwietlenie promieniami rentgenowskimi i tomografia komputerowa. W ramach diagnostyki obrazowej w przypadku podejrzenia przerzutów raka do mózgu zwykle wystarcza badanie tomografem komputerowym z dożylnym podaniem środka kontrastowego.
Leczenie chirurgiczne przerzutów raka do mózgu ma zastosowanie w przypadku pojedynczych lub nielicznych ognisk przerzutowych do mózgu, dostępnych operacyjnie bez dużego ryzyka powikłań. Jeżeli zmianę usunięto doszczętnie i zapewniono możliwość regularnych obrazowych badań kontrolnych, to dopuszczalna jest wyłączna obserwacja. W zależności od nowotworu, liczby przerzutów, stanu pacjenta i funkcjonowania wątroby, usunięcie przerzutów może mieć miejsce podczas jednego zabiegu operacyjnego lub być podzielone na dwa etapy. Leczenie operacyjne chorego z przerzutami w wątrobie łączy się z chemioterapią i radioterapią, w zależności od rodzaju nowotworu.
Procedura badania jest często długotrwała, a chory musi leżeć nieruchomo wewnątrz rejestratora. Dlatego do badania rezonansem magnetycznym nie kwalifikują się osoby cierpiące na klaustrofobię. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia tego badania są również niektóre rodzaje protez wewnętrznych.
Chordoma (struniak) – objawy, diagnostyka, leczenie, przerzuty, rokowania
Leczenie należy planować w zależności od stopnia nasilenia zmian przerzutowych oraz ich ilości. W przypadku zmian pojedynczych można zastosować radioterapię, które wywiera zarówno wpływ leczniczy jak i przeciwbólowy. W przypadku 80% chorych z przerzutami do kości dochodzi pod wpływem napromieniania do zmniejszenia się dolegliwości bólowych, zaś u 50% z nich ból ustępuje całkowicie. W przypadku zmian wieloogniskowych można zastosować farmakologiczne leczenie przeciwbólowe, biorąc pod uwagę także ewentualne występowanie zespołów paranowotworowych i zmiany biochemiczne w surowicy krwi. Zmiany wieloogniskowe w kościach mogą być wskazaniem do zastosowania izotopu radioaktywnego strontu (89CrCl2), który działa zarówno leczniczo jak i przeciwbólowo.
Najgroźniejsze czynniki rakotwórcze. Co powoduje raka?
Portal onkologiczny zwrotnikraka.pl dokłada wszelkich starań, aby treści składające się na zawartość serwisu były ścisłe i poprawne. Zawartość ta dostarczana jest jednak jedynie w celach informacyjnych lub edukacyjnych, z uwagi na co, nie może być utożsamiana z konsultacją czy poradą lekarską, ani z ich surogatami. Redaktor naczelny portalu onkologicznego zwrotnikraka.pl oraz immuno-onkologia.pl.